De geschiedenis van Finland: Een tijdlijn van een bewogen verleden

In de daaropvolgende millennia migreerden steeds meer nieuwe culturen naar wat nu Finland is. Zo kwam de randpottencultuur uiteindelijk in Finland terecht. Er werden vroege Fins-Oegrische talen gesproken.

Rond 3200 v.Chr. trokken kolonisten van de strijdbijlcultuur uit het Baltische gebied naar Finland, die een vroege afsplitsing van de Indo-Europese taal spraken. De combinatie van deze culturen leidde tot de Kiukainen-cultuur, die de laatste steentijdcultuur in Finland zou worden.

Volgens de legende heeft koning Erik I van Zweden tijdens de Eerste Kruistocht persoonlijk Finland bekeerd, maar het missionariswerk werd in werkelijkheid uitgevoerd door handelaren, krijgers en missionarissen die samenwerkten. Door eerdere contacten en kolonisten was het christendom al bekend en had het zijn eerste aanhangers, maar veel Finnen bleven vasthouden aan hun heidense gebruiken. Bovendien drong het orthodoxe geloof vanuit Novgorod in het oosten door.

De katholieke kerk boekte uiteindelijk haar grootste succes in het midden van de 13e eeuw tijdens de veroveringen van Birger Jarl. Finland werd in 1284 voor het eerst officieel onderdeel van Zweden. De eerste stad van Finland, Turku, werd gesticht en de plaatselijke kathedraal werd in 1300 ingewijd.

Als Zweeds “Ostland” werd Finland vooral gekenmerkt door de geschillen tussen Zweden en Novgorod (later onderdeel van Rusland) over Karelië. Finland werd bestuurd vanuit Stockholm en de enige officiële taal was Zweeds.

De bestaande steden Turku en Vyborg in het oosten werden uitgebreid en in het hele land werden kloosters, stenen kerken en keizerlijke kastelen gebouwd. De heren van deze kastelen en andere rekruteringsmechanismen zorgden ervoor dat er ook in Finland een adelstand ontstond. In 1362 mocht een delegatie uit Finland voor het eerst deelnemen aan de koninklijke verkiezingen in Uppsala.

Met de opkomst van Rusland kwam er een einde aan de dominantie van Zweden in het Oostzeegebied – en Finland werd opnieuw de oorzaak en het toneel van gevechten tussen de twee landen. Het grootste keerpunt was de Grote Noordelijke Oorlog van 1700 tot 1721, waarin Zweden aanvankelijk tegenover een alliantie van Rusland, Denemarken-Noorwegen en Saksen-Polen stond, en later nog meer landen betrokken raakten.

Hoewel de Zweedse koning Karel XII aanvankelijk zegevierde, keerde het tij in latere jaren. De bevolking van Finland maakte niet alleen een groot deel uit van het Zweedse leger, maar werd nu ook blootgesteld aan de verstrekkende gevolgen van het Russische offensief. Deze periode van bezetting, verwoesting en onderdrukking van Finland door Rusland tussen 1714 en 1721 staat bekend als de “Grote Onrust”.

De Finse onafhankelijkheid werd op 4 januari 1918 formeel bevestigd door de Russische regering. Dit bracht echter geen rust in Finland, aangezien de burgerlijke Witten en de socialistische Rooden nog steeds tegenover elkaar stonden. De vorming van een leger door de regering werd door de socialisten gezien als een provocatie en een middel tot onderdrukking. Zij lanceerden op de avond van 27 januari een poging tot staatsgreep en een burgeroorlog.

Aanvankelijk konden de numeriek superieure Rooden grote successen boeken en grote delen van Zuid-Finland, waaronder Helsinki, onder hun controle brengen. Het enige wat de leden van de regering restte, was vluchten naar Vaasa in West-Finland, vanwaar zij een tegenaanval planden. Dankzij hun betere discipline en training konden ze de opstanden neerslaan en in mei de burgeroorlog winnen – toepasselijk werd op 29 mei de Finse vlag officieel ingevoerd.

Aanvankelijk wilde de burgerlijke regering een monarchie in Finland invoeren. Ze wilden het Duitse Rijk, dat Finland tijdens de burgeroorlog had geholpen, als voorbeeld nemen. Na de Duitse Novemberrevolutie werden deze plannen echter gewijzigd en werd Finland een republiek met een sterke president. De Finse grondwet trad op 17 juli 1919 in werking.

Na het einde van de burgeroorlog op het Finse vasteland werd het begin van een nieuw conflict duidelijk. De Zweedstalige Åland-eilanden, die sinds 1809 deel uitmaakten van het Finse grondgebied, wilden terugkeren naar Zweden. Het Zweedse voorstel voor een referendum onder de inwoners werd door Finland strikt afgewezen.

In plaats daarvan werd in mei 1920 een autonomiewet aangenomen, waarna de Volkenbond tussenbeide kwam en Finland in 1921 instemde. Sinds 11 augustus 1922 regelt een garantiewet de autonomie van de eilanden, waardoor de inwoners van de Ålandseilanden speciale rechten hebben gekregen, waaronder een eigen provinciale regering, parlement en vlag. De inwoners zijn ook vrijgesteld van de verplichte militaire dienst.

In tegenstelling tot de Eerste Wereldoorlog was Finland wel betrokken bij de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel er in 1932 een niet-aanvalsverdrag was gesloten met de Sovjet-Unie, werd dit op 28 november 1939 beëindigd na een vermeende Finse aanval op een Russisch dorp. Twee dagen later lanceerde de Sovjet-Unie haar aanval en begon de Finse Winteroorlog. De reden hiervoor was de weigering van Finland om grondgebied in het oosten van het land af te staan.

Ondanks dat het Finse leger in de minderheid was, vertraagde de bekendheid met het terrein en het weer de invasie van de schijnbaar overweldigende vijand en dwong het zelfs een deel van de Sovjet-soldaten tot terugtrekking. Toch was het niet mogelijk om definitief stand te houden tegen de Sovjet-troepen, wat betekende dat Finland grondgebied in het oosten van het land moest afstaan.

Na de aanval van Duitsland op de Sovjet-Unie hervatte Finland ook de strijd tegen zijn oosterbuur. De zogenaamde Vervolgingsoorlog was alleen bedoeld om ervoor te zorgen dat de voormalige Finse gebieden konden worden heroverd; Finland nam niet deel aan het verdere oostelijke beleid van het Derde Rijk. In september 1944 volgde een wapenstilstand met de Sovjet-Unie, waarna Finse soldaten de Wehrmacht uit Noord-Finland verdreven in de verwoestende Laplandoorlog.

Hoewel Finland de enige bondgenoot van Duitsland was die zijn onafhankelijkheid en grondwet mocht behouden, moest het land toch grote verliezen incasseren. Naast de vele gesneuvelde soldaten en burgers, de verwoesting in het hele land en het verlies van grondgebied, moest het ook hoge herstelbetalingen betalen.

De ineenstorting van de Sovjet-Unie in het begin van de jaren negentig leidde tot een ernstige economische crisis in Finland, waarvan het land zich vrij snel wist te herstellen.

Nu richtte de aandacht zich op het Westen: in een referendum op 16 oktober 1994 stemde 56,9% van de kiezers voor toetreding tot de Europese Unie, en op 1 januari 1995 trad Finland officieel toe tot de EU. In 1999 was Finland een van de 14 oprichters van de euro, die in 2002 als officiële munteenheid werd ingevoerd. Ook nieuw was de grondwet, die in 2000 van kracht werd en de macht van de president aanzienlijk verzwakte.

Samen met buurland Zweden bleef Finland echter neutraal en weigerden beide landen toe te treden tot de NAVO. Dit veranderde in het voorjaar van 2022 met de Russische invasie van Oekraïne. Voor het eerst was een meerderheid van de Finse bevolking voorstander van toetreding tot het westerse defensieverbond. In juni 2022 dienden de twee Noordse landen een gezamenlijke officiële aanvraag in om toe te treden tot de NAVO. Finland trad op 4 april 2023 officieel toe tot de NAVO.